Schepen aan de wal moeten aan de stekker
Als je het nieuws volgt, kun je er bijna niet omheen: de Rotterdamse haven speelt een sleutelrol in onze energietransitie. Plannen voor de grootste waterstoffabriek in Europa op Maasvlakte 2, op termijn een CO2-opslagproject in de maak, aanleg van een warmteleiding tussen de haven en Den Haag, pijpleidingen tussen Nederland en Duitsland. Kortom: Rotterdam make it happen.
Een ander plan dat Rotterdam als energiehub zal transformeren, is de uitrol van walstroom. Een veelbelovende technologie die helaas nog vaak wordt onderkend, in onze ogen onterecht.
Cruise Port Rotterdam verwelkomt jaarlijks vele cruiseschepen op een unieke locatie in de stad, dat een belangrijke economische impuls geeft. En dat moet zo blijven, wel met zo min mogelijk negatieve neveneffecten voor de omgeving. En hier komt walstroom om de hoek kijken. De meeste cruiseschepen draaien momenteel nog op dieselgeneratoren om elektriciteit op te wekken. Grote schepen verbruiken op die manier tot wel honderden liters diesel per dag. Door gebruik te maken van walstroominstallaties kunnen de hulpmotoren, na het aanmeren, worden uitgezet. Hiermee wordt de uitstoot van CO2, fijnstof en stikstof tot nul gereduceerd en geluidsoverlast van ronkende motoren flink verminderd.
Naast cruiseschepen, gaan in regio Rotterdam ook andere schepen aan de kade steeds vaker aan de stekker. Zo maken de kraanschepen Sleipnir en Thialf van Heerema Marine Contractors gebruik van groene walstroom tijdens hun verblijf in het Calandkanaal, de binnenvaartschepen in de Botlek, en ook de ferry’s bij de Stena Line Terminal in Hoek van Holland. Een enorme opsteker voor de stad en de Rotterdammers!
De uitrol van de walstroominfrastructuur is een belangrijk onderdeel van het Europese klimaatpakket. Een pakket aan maatregelen dat ervoor moet zorgen dat de totale CO2-uitstoot met 55% verminderd tegen 2030. Specifiek zet de Verordening voor de uitrol van alternatieve brandstoffeninfrastructuur (AFIR) in op walstroominfrastructuur. In de huidige voorstellen wordt vanaf 2030 het gebruik ervan verplicht voor, onder andere, cruiseschepen. Een goede zaak, echter gezien de hoge investeringskosten en praktische uitvoerbaarheid kan dit knap ingrijpend zijn. Uit een onderzoek van de Europese Commissie blijkt dat voor de implementatie van walstroomaansluitingen in heel de EU zo’n 6 miljard euro nodig is.
Daarom zijn we vorig jaar begonnen met Europese ‘walstroomtafels’, waarbij we belanghebbenden uit de maritieme wereld hebben uitgenodigd: van reders tot terminals, en van zee- en binnenhavens tot netbeheerders. Duidelijk werd dat er zowel maatwerk nodig is, als een aantrekkelijk tarief om walstroom uit te rollen in zee- en binnenhavens om zo een solide business case te realiseren. En daarbij horen twee fundamentele voorwaarden: een sterk energienet en toegankelijke financiering.
Iedere haven heeft haar eigen karakteristieken, alleen al op basis van de type schepen die zij ontvangt. Een haven van Rotterdam heeft andere energiebehoeften en een andere energievraag dan een haven in Genua. Het type schepen dat aanmeert en hoe lang ze aan de kade blijven, bepaalt hoeveel kilowatt een aansluiting nodig heeft. Dat vraagt dus om een havenspecifieke aanpak en het in kaart brengen van de benodigde energiecapaciteit.
Rotterdam en de provincie Zuid-Holland spelen hierin een voorbeeldrol. De gemeente Rotterdam is twee jaar geleden met een Walstroomstrategie gekomen. Sindsdien worden alle belangrijke spelers betrokken bij het opzetten van diverse walstroomprojecten. De Rotterdamse haven heeft een MoU ondertekend met de vijf grootste Noordwest-Europese havens waarin de havens overeenkomen om tegen 2028 walstroom te kunnen voorzien aan zowel cruise- als deepsea schepen. De provincie werkt rondom de ontwikkeling van het walstroomsysteem nauw samen met de Drechtsteden, regiogemeenten buiten Rotterdam en grote corridors voor verbindingen naar het achterland. Zo wordt de uitrol van walstroom versneld opgeschaald.
Wat betreft financiering heeft de gemeenteraad van Rotterdam onlangs besloten om 11,25 miljoen euro te investeren in walstroom voor cruiseschepen. Daarnaast investeert ze structureel in walstroom aan de kades. Ook de provincie draagt als (mede)financier bij aan walstoomprojecten zoals bijvoorbeeld DFDS in Vlaardingen en projecten die nog in studiefase zijn. De provincie heeft in 2023 uitvoeringsgelden gereserveerd die hiervoor inzetbaar zijn. Ook Brussel stelt flink wat geld ter beschikking. Dit komt uit de Alternative Fuels Infrastructure Facility (AFIF) die in totaal 1,5 miljard euro kan meefinancieren. Daarnaast moeten er andere financieringsmogelijkheden onderzocht worden, zoals de opbrengsten uit het nieuwe emissiehandelssysteem voor de maritieme sector die grotendeels naar de lidstaten gaat.
Ondanks al deze inspanningen, horen we vaak dat walstroom verspilde moeite en geld is, want over tien jaar varen schepen op schone brandstoffen als waterstof. Het tegendeel is waar, want ook dan heeft een aangemeerd schip elektriciteit nodig. Bovendien kan het een springplank zijn voor de ontwikkeling van verdere elektrificatie van schepen en het havencomplex.
Het is wat ons betreft dan ook onterecht dat de potentie van walstroom nog niet breed wordt erkend. Het moment is juist nu om door te pakken. Wij roepen daarom alle Europese havensteden op om tot een lokale havenspecifieke strategie te komen waarbij alle belangrijke actoren worden betrokken. Die strategie moet zich richten een gefaseerde invoering, gespecificeerd per scheepstype, maar zonder in te leveren op Europese ambitie om walstroom uit te rollen.
Rotterdam kan hierin een voorbeeldrol spelen voor andere Europese steden. Rotterdam, de regio en de haven laten met haar inzet zien hoe het kan en waar samenwerking toe kan leiden. Europe, make it happen!
Caroline Nagtegaal-van Doorn - Europarlementariër VVD (Commissie Transport & Toerisme)
Jeannette Baljeu - Gedeputeerde Provincie Zuid - Holland VVD (financiën, EU, transitie haven en industrie)
Dieke van Groningen - Raadslid Gemeente Rotterdam VVD (economie en haven)
